ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΙΚΕΝΤΙΟ ΚΑΡΜΠΟΝΑΡΟ

ΛΥΩΜΕΝΕΣ ΚΑΡΑΜΕΛΕΣ ΒΟΥΤΥΡΟΥ

Έπιασα να διαβάζω το πόνημα του Βικέντιου Καρμπονάρου, Ο ΣΥΝΟΝΟΜΑΤΟΣ σε επιμέλεια Γιώργου Κεντρωτή και ανακάλυψα και πάλι τη λογοτεχνία
Κάθε λέξη και μια αφετηρία για νέους κόσμους για νέα σύμπαντα. Και η επόμενη λέξη ακριβώς το ίδιο. Μια νέα αφετηρία, ένας περίτεχνα περιπεπλεγμένος λαβύρινθος που θες να ανακαλύπτεις συνεχώς νέους διαδρόμους κι άλλους κι άλλους και δε θές να γυρίσεις πίσω. Κόβεις το νήμα και το πετάς. Η Αριάνδη - Λαουράνια, αν υπάρχει, δεν βρίσκεται πίσω, είσαι σίγουρος πως περιμένει στην άλλη πλευρά του λαβύρινθου. Αλλά δεν βιάζεσαι να φτάσεις, γιατί αν βγεις και τη βρεις ίσως να τη χάσεις, ενώ όσο αργείς να φτάσεις την κουβαλάς σαν φως που λαμπυρίζει στα τοιχώματα του λαβύρινθου.
Αναγιγνώσκοντας ανακαλύπτεις πάντα καινούργια αισθήματα, καινούργια αρώματα που γεννούν οι καινούργιες λέξεις. Ο κόσμος ξαναφτιάχνεται από την αρχή και ο παλιός ακυρώνεται. Μια γλώσσα που ενώνει τις εύγλωττες χειρονομίες των Μεσογειακών με τις ψυθιριστές σιωπές των ανατολικών, μια γλώσσα που ξεπερνά το φτωχό λεξικό του Μπαμπινιώτη κατά μερικές χιλιάδες λέξεις, μια γλώσσα που ακυρώνει τα παλιά λεξικά και απαιτεί καινούργια. Αλλά άλλου τύπου λεξικά, όχι νοηματικά ή ερμηνευτικά, αλλά λεξικά αρωμάτων, αφού κάθε λέξη έχει κι ένα διαφορετικό άρωμα που σου ρχεται να σκύψεις στη σελίδα και να το μυρίσεις. Φθινοπωρινή ευδία και λυωμένες καραμέλες βουτύρου.
Λέξεις λεπτές, λεπτεπίλεπτες, λεπταίσθητες, λέξεις που τρέχουνε με ρυθμό υπερηχητικού τραίνου και προλαβαίνουνε εν τούτοις και περιγράφουνε υπαρκτούς κι ανύπαρκτους κόσμους με απίστευτη ακρίβεια. Ανύπαρκτους; Όχι. Κόσμοι που εγκαινιάζονται και πλέον είναι κτήμα μας. Αυτή δεν είναι και η πεμπτουσία της ποίησης; Λέξεις που ηρεμούν τη φουρτούνα της ψυχής με την ωραιότητά τους, λέξεις... λεξοτανίλ, αφού ξέρω πόσο ο Βικέντιος αρέσκεται σε λογοπαίγνια.
Λέξεις που δεν ανήκουν σε χώρα αλλά αποκτούν διακρατική ισχύ, που έχουν ένα αντίκρυσμα, μια προβολή σε ένα νέο τοπίο σε μια νέα γλωσσική πραγματικότητα. Δεν ξέρω αν αυτό πρεσβεύει στο αμφιθέατρο ο Γ.Κ. αλλά έχω την εντύπωση ότι αυτό που θα μαθαίνει στους φοιτητές του είναι πως η μετάφραση δεν είναι η μεταφορά λέξεων και νοημάτων από τη μια χώρα στην άλλη, από τη μια γλώσσα στην άλλη, αλλά με αφορμή τη μια γλώσσα, η δημιουργία μιας νέας, πιο πλούσιας πιο περιεκτικής, πιο ποιητικής ευρύτερης των λεξικών που ανοίγει το μυαλό και μας κάνει πιο πλούσιους, πιο ανοιχτους, μια γλώσσα εν δυοίν και πάει λέγοντας.
Αν αυτό διδάσκει ο Γ.Κ. και δεν έχω λαθέψει, τότε Ο ΣΥΝΟΝΟΜΑΤΟΣ είναι το πολυτιμότερο και πιο αντιπροσωπευτικό εγχειρίδιο της επιστήμης του.
Δεν κρύβω πως οι πρώτες σελίδες μου δημιούργησαν μια προκατάληψη για τις επόμενες. Μαθημένος και κουρασμένος από την "γνωστή" μας λογοτεχνία, φοβήθηκα μήπως βρεθώ στο άλλο άκρο παγιδευμένος σε μια λεξιλαγνεία που θα κάνει την ανάγνωση ακόμα πιο κουραστική. Και ω του θαύματος, οι λέξεις που όπως προείπα, γεννούσαν πρωτόγνωρους κόσμους, η γνώση και η περιγραφή υπαρκτών, αλλά άγνωστων στον αναγνώστη και άρα ανύπαρκυων κόσμων δημιούργησαν μια απίστευτη απόλαυση του κειμένου {κάτι που μας απασχολούσε από τα φοιτητικά χρόνια με τον Μπαρτ και το Λακάν)που μόνο με την ανάνωση -και μη μου καταλογίσετε ιεροσυλία- κειμένων του Μπόρχες, του Μάρκες αν δεν συγκρίνεται τουτλάχιστον αναλογίζεται.
Για όποιον δεν κατάλαβε Ο ΣΥΝΟΝΟΜΑΤΟΣ είναι ένα παγκόσμιο κείμενο της λογοτεχνίας, για πολλούς λόγους και μόνο ως τέτοιο μπορούμε να το αποτιμήσουμε είτε με ανθουσιαστικά σχόλια, είτε΄-όλα στο παιχνίδι είναι - με επιτημιτικά. Σίγουρα όμως δεν εντάσσεται στην εγχώρια - και αποφεύγω άλλους χαρακτηρισμούς - λογοτεχνία.
Και για να τελειώνουμε, όποιος Έλληνας έχει διαβάσει πένβτε δέκα βιβλία στη ζωή του, δεν μπορεί πλέον να μην έχει τον ΣΥΝΟΝΟΜΑΤΟ στη βιβλιοθήκη του ως σημείο αναφοράς. Μη με θεωρήσετε υπερβολικό. Όσοι με γνωρίζουν ξέρουν ότι σπάνια εκφράζω τοιουτοτρόπως τον ενθουσιασμό μου, όπως ξέρουν επίσης ότικάτι "κόβει" και το μάτι μου.
Κι επειδή εκφράζομαι προσωπικά χίλια ευχαριστώ για τη ευδία γάβρε Βικέντιε

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΘΑΛΛΙΔΗΑ 1816 - 1861.Μουσικός και ποιητής από τη Σωζόπολι με σπουδές στην Ευρώπη κατόπιν υποτροφίας της Αμαλίας της οποίας και για ένα φεγγάριήταν προστατευόμενος. Λέγεται ότι τα ερωτικά του ποιήματα απευθύνονταν σ' αυτήν και γι αυτό απομακρύνθηκε από το παλάτι... Έγραφε πάντως καλύτερα από τον Όθωνα



ΘΡΗΝΟΣ
Εις φρικώδεις μαύρας νύκτας,
στην σιγή της υφηλίου,
έμπροσθεν κοιμητηρίου
νέος εμπαθής θρηνεί.
Η φωνή του ομοιάζει
ήχον μουσικής πενθίμου
και o κόραξ της ερήμου
τους κλαυθμούς του αντηχεί.

«Εις το ρεύμα της ζωής μου
διατί να σ' απαντήσω ;
Δι’ εμέ αφού δεν ήσο,
διατί να σε ιδώ ;
Και με έκαμες απαύστως
στεναγμούς να αναπνέω,
και γελάς, διότι κλαίω
δι' εσέ και θρηνωδώ.

Μεταξύ ζωής και τάφου
στέκεις και με βασανίζεις,
ν' αποθάνω μ' εμποδίζεις,
να υπάρχω δεν ποθείς.
Α καν στέρξε ή να ζήσω,
ή να παύση κι η πνοή μου
ίσως ίσως στη θανή μου
πλέον μεταμεληθής.

Πάσχω να σε αποφύγω,
προσπαθώ να σε μισήσω,
και μακράν μακράν να ζήσω
από σε, σκληρά ψυχή.
Να σωθώ προτού με θάψη
η ανεύσπλαχνός σου γνώμη,
πλην, αχάριστη, ακόμη
η ψυχή μου σε ποθεί.

Απ' εμέ το βλέμμα στρέφεις,
φεύγεις, κρύπτεσαι, μ' αρνείσαι,
αλλ' εδώ εντός μου είσαι,
αιθερόπλαστος μορφή.
Συ και μόνη κυριεύεις
την οδύνην, την χαράν μου.
συ την τύχην μου, το παν μου
και αυτήν μου την ζωήν.

Δεν ζητώ αι συμφοραί μου
την καρδιά σου να εγγίσουν,
θέλω μόνον, όταν σβύσουν
της ζωής μου αι στιγμαί,
ένα στεναγμόν θρηνώδη
ως χαιρετισμόν ν' αφίσης
κι' εις το μνήμα μου να χύσης
ένα δάκρυ δι' εμέ.

Εις τον κήπον σου οπόταν
μοναχή τα άνθη λούης,
και του ρύακος ακούης
τον γλυκύν μουρμουρισμόν,
φέρε φέρε καν εις μνήμην
ένα φίλον της ψυχής σου
και, σκληρά, αναλογίσου
μια στιγμή το παρελθόν.

Όταν της νυκτός η αύρα
ψιθυρίζει εις τας ιτέας,
ενθυμού τας τελευταίας
των ερώτων μας στιγμάς.
Πλην, αλλοίμονο τι λέγω,
τι ματαίως σε συγχίζω,
αφού πλέον το γνωρίζω,
ότι άλλον προτιμάς ! »

Δ Ι Σ Τ Ι Χ Α
1) Εντός μου πρώτον έθαλεν ο ιδικός σου έρως,
καθώς τα άνθη τα τερπνά πρωτοκοσμούν το θέρος.

2) Τον έρωτ' απεφάσισα να μην αναγνωρίσω
να κλείσω την καρδίαν μου και να την θωρακίσω.

3) Ολέθριον και μισητόν του φθόνου το σκωλήκι,
τιτρώσκει τον φθονούμενον και τον φθονούντα τήκει.

4) Δεν είμαι ως σε φαίνομαι και μη με περιφρόνη
ας μη σ' ελκύη η μορφή, αλλ' η καρδία μόνη.

5) Αν ημπορής φρονίμευσε και όταν φρονιμεύσης,
δεν θα σοι είν' αδύνατον φιλίαν να μ' εμπνεύσης.

6) Αν μεταβάλης φρόνημα και μεταβάλης τρόπον,
ίσως και την υπόληψιν ν' αλλάξης των ανθρώπων.

7) Σε είδα και Παράδεισος μ' εφάνη πως ηνοίχθη
και άγγελος ουράνιος εμπρός μου πως εδείχθη.

8) Την κλίσιν που αισθάνομαι προς σε ιδέ και κρίνε,
αν της τοιαύτης κλίσεως μακράν ο Έρως είναι.

9) Δεν με θαμβώνουν η μορφή και η ενδυμασία,
πλην με μαγεύει η πιστή και ευγενής καρδία.

10) Την πίστιν την καρδίας μου ακόμη δοκιμάζεις,
αφού την κατεδούλωσες και την εξουσιάζεις ;

11) Ό,τι ποθείς διάταττε και αψηφώ κινδύνους
και εις πελάγη ρίπτομαι και εις φλογών καμίνους.

12) Εις θλίψεις μην αφήνεσαι και εις απελπισίαν,
όλα θα γίνουν κατ' ευχήν και κατ' επιθυμίαν.

13) Ματαίως των θελγήτρων σου κενώνεις την φαρέτραν,
δεν θέλγεις την καρδίαν μου και θα την εύρης πέτραν.

14) Της χάριτος ανώτερος βαθμός δεν είναι άλλος,
παρ' όταν η αφέλεια επικοσμεί το κάλλος.

15) Αλύσσου κρίκος σιδηρούς σε δένει και σε θλίβει,
υπομονή κι' επιμονή τον σίδηρον συντρίβει.

16) Μικρόν πως είχα ήλπιζα εις την ψυχήν σου τόπον,
συ δ' αγνοείς κι' εις την σειράν αν είμαι των ανθρώπων.

17) Εγνώρισες το σφάλμα σου αν δεν το αποπλύνης,
ειδέ του κόσμου όνειδος και παίγνιον μη γίνης.

18) Παρά του κόσμου τ' αγαθά ποθώ τον ερωτά σου
και μόνος εις την έρημον να κάθημαι κοντά σου.

19) Αν εμισήσο σφάλμα σου και όχι άλλου ήτον,
οποίαι είν' αι πράξεις μας τοιούτοι κι' οι καρποί των.

20) Ω άφες την ειρήνην μου και μη την συνταράττης,
δεν είναι η καρδία μου δια να την σπαράττης.

21) Όταν τα άστρα του ουρανού με έκπληξιν θαυμάζω,
τα φλογερά σου όμματα νομίζω πως κοιτάζω.

Ένα σονέτο σταλμένο από τον Μήτσο Παπανικολάου

στον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη το 1928.

Το ψάρεψα από τγο περιοδικό Γράμματα

SONNET
Fontaines du Desir

une jeunesse nue

le charm de courir

toujours vers l' inconnu,

des roses effeuillees

sur le chemin d' amour

et des amours mouilles

dans nos larmes - toujours.

Des voyageurs traques,

Napoleon, nous sommes;

oh, nous ne sommes que-

tout sumplement - des hommes

dont le supreme effort

c' est l' amour ou la mort

Και η απάντηση του Λαπαθιώτη

RESPONSE A MITSO PAPANICOLAOU

J ai lu tes vers, Mitso - melancoliquement,

vers le soir, au rebord assis de ma fenetre:

ils ont su doucement faire vibrer mon etre:

toi seul, ami, tu saiw et combien et comment!

Traques et detraques (trop muris pour la douche!)

nous sommes bien de ceux qui, cribles de desirs

ont deja le plaisir, a chercher le plaisir,

- et ne l' ont plus du tout, aussitot qu ils y touchent...

ΟΔΟΣ ΝΙΚΗΤΑ ΡΑΝΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΓΩΝΙΑ

ΝΙΚΟΛΑΣ ΚΑΛΑΣ (Λωζάνη 1907 - Νέα Υόρκη 1988)

Πρώτοι μας δυνάστες Βιτελοβλάχοι

Κόθωνας με Αμυαλία. Μετά

ξέρασεν ο Βόλγας την Αφροδίτη Βρωμάροβνα

που τόκισε τους Γλυκοβούργους με χυλόπιτες

και τους Ρωμιούς με αναθέματα.

Του πετεινού ο γιος αντίς από την Πόλη

πήρε την Ασοφία.

Ένας του γιος ασπάστηκε τη Μαϊμού.

Κι ο άλλος εγκαινίασε μεταξωτό πολιτισμό.

Η Χέσσα μηχανεύτηκε ανάπαυλα πράματα

κι ο Κοπρώνυμος Β΄ Άνω Μωρία.

Πάνε τώρα οι Γλυκοβούργοι

αλλού να φάνε την κοπενχάη τους

στο Τυχεράν της Ιρανίας ίσως.

Εδώ ποταποί παττακοί ηρακλείδες

του στόματος ψιττακίζουν

έρχεται, ερχέζεται ο Βάσος Υλικός.

Ελλάς εργατών και αγροτών, Ελλάς ποιητών

φοβού τους Δαναούς. Προσοχή

Ήτταν ή Επί Τανκς.

Ηεικονιζομένη ονομάζεται Εβίτα Κοτσανόφσκα

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΑΡΑΚΗΝΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑ 1914-1984

ΚΑΙ ΔΙΟΤΙ ΚΙ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ

Αν αποφάσιζ’ έλεγε, να γράψει Ελληνικά,
μη χαμπερίζοντας τους ξενότροπους τροχονόμους,
αν μες στο λατονιέρικο, μες στα χαλκεία και την ξενούρα,
μες στις χειρονομίες, στο παραμιλητό, στις ιδρωμένες παραισθήσεις,
μες στους μικρομεγάλους και στους κλεψοφάηδες,
δοκίμαζε να εκθέσει σαν πραμάτεια τα γραφτά του,
οι ντόπιοι λωτοφάγοι θα γκρινιάζαν ελληνόξενα.
Διότι
όταν η μπλόφα εδώ σκαρώνεται αρετή,
όταν οι Έλιοτ, οι Δαρέλ, οι Μουρ, Λαφόργκ κ’ οι άλλοι…
πλασάρονται σα βιταμίνες σε ραχιτικούς,
ο αναγνώστης αγγαρεύεται να πλέξει αράχνες σε σχοινί,
κ’ οι ντοπιαλήθειες κρύβονται σαν τοπική ντροπή,
επόμεν’ είναι οι στραβισμοί κ’ οι εθνικοκερατίτες, είπε.
Δια ταύτα
ακούσαντες, ιδόντες, έχοντες, δικάζετε.